درخواست از دیگران برای ارزیابی کار در همه‌ی امور کسب‌وکار و مخصوصا زمانی که با طراحی و تجربه‌ی کاربر در ارتباط باشد ضروری است. زمانی که شخصی محصول یا وب‌سایتی را طراحی می‌کند نباید تنها به نظر خود بسنده کرده و باید از دیگران بخواهد کار را ارزیابی کنند. زمانی که شخصی بیش از اندازه روی موضوعی تمرکز می‌کند شاید برخی نکات را فراموش کند یا ممکن است شخص دیگری دیدگاه متفاوت و بهتری نسبت به بخشی از کار داشته باشد. درنهایت پرسیدن نظر دیگران و ارزیابی، بهترین تجربه برای کاربر را به همراه خواهد داشت. تست کاربردپذیری از مواردی است که به شما کمک می‌کند بهترین نتایج را بدست آورید.
متخصصان تجربه کاربری یا (UX (User experience برای بازخورد گرفتن از کاربر در مورد محصول یا وب‌سایت دائما تست کابردپذیری را پیاده‌سازی می‌کنند. تست کاربرد روشی برای ارزیابی یک محصول یا تجربه‌ی کاربری یک وب‌سایت است. طراحان تجربه کاربری با تست کاربردپذیری محصول یا وب‌سایت روی گروهی از کاربران یا مشتری‌ها رفتار واقعی کاربران نسبت به وب‌سایت یا محصول را تخمین می‌زنند. تست کاربردپذیری به طراحان تجربه کاربری کمک می‌کند مشکلات محصول را پیدا کرده و آن‌ها را رفع کنند. پیدا کردن و رفع مشکلات در مراحل اولیه در وقت و هزینه‌های شرکت به میزان قابل توجهی صرفه‌جویی می‌کند.
در تست کاربردپذیری مدیر تیم از شرکت‌کنندگان می‌خواهد یکسری کارهای از پیش تعیین شده را با محصول انجام دهند و سایر اعضای تیم رفتار شرکت‌کننده را به دقت بررسی می‌کنند. بررسی رفتار شرکت‌کننده، گوش دادن به نظرشان در مورد هر بخش و موفقیت آن‌ها در تکمیل کار نشان می‌دهد آیا توانسته‌اند مشکل خود را حل کنند، از تجربه‌ی خود راضی بوده‌اند یا در استفاده از محصول گمراه شده‌اند. آن‌ها بعد از آزمایش جواب‌های نهایی را تحلیل کرده و هر نکته‌ی جالبی را گزارش می‌کنند.
مزایای تست کاربردپذیری
تست کاربردپذیری نسبت به سایر روش‌های مطالعه‌ی محصول پنج مزیت اساسی دارد:
۱- تست کاربردپذیری، یک محصول را به شکلی بی‌طرفانه، دقیق و مستقیم بررسی می‌کند. در این روش محصول توسط نمونه‌ی کوچکی از کاربران واقعی مورد استفاده قرار می‌گیرد و بازخورد آن‌ها می‌تواند بسیاری از مشکلات و بحث‌های داخلی تیم را حل کند.
۲- تست کاربرد پذیری راحت است و برای پیاده‌سازی آن تنها کافی است رفتار کاربر را ثبت کنید. اگر وسیله‌ی مناسبی برای ثبت رفتار کاربر ندارید از یکی از اعضای تیم بخواهید تمام جزئیات را یادداشت کند.
۳- تست کاربردپذیری نشان می‌دهد کاربران در وب‌سایت شما یا با محصول شما چه کاری انجام می‌دهند و از انجام این کار چه هدفی دارند.
۴- تست کاربرد پذیری مشکلات محصول یا وب‌سایت را پیش از انتشار و متحمل شدن هزینه‌های بالا از بین می‌برد.
۵- تست کاربردپذیری به بهتر شدن محصول نهایی و استقبال از آن از طرف سایر کاربران کمک می‌کند.
حال این سوال پیش می‌آید که چگونه می‌توان تست کاربرد پذیری را پیاده‌سازی کرد؟
۹ گام برای پیاده‌سازی تست کاربردپذیری
حال که با تعریف و مزایای تست کاربردپذیری آشنا شدیم به نحوه‌ی پیاده‌سازی آن می پردازیم:
۱- بخش مورد نظر وب‌سایت یا محصول را برای تست مشخص کنید
آیا می‌خواهید بخش خاصی از محصول خود را بررسی کنید یا قصد دارید ببینید اولین واکنش کاربر بعد از روبه‌رو شدن با محصول چگونه است؟ پیش از هر کاری این موضوع را مشخص کنید تا فرضیه‌ی بهتری برای تحقیق داشته باشید.
۲- اهداف تحقیق و مطالعه را مشخص کنید
کاری که شرکت‌کنندگان در طول تحقیق انجام می‌دهند باید از میان اهداف عمومی تعامل کاربران با وب‌سایت مانند خرید محصول انتخاب شود.
۳- برای موفقیت استاندارد تنظیم کنید
زمانی که مشخص شد کدام بخش محصول چگونه تست خواهد شد باید شاخص‌هایی برای موفقیت هر بخش در نظر گرفته شود. مشخص کردن آستانه‌ی موفقیت یا شکست برای هر بخش محصول تحلیل رفتار شرکت‌کننده را راحت‌تر می‌کند.
۴- برنامه‌ی مطالعه بنویسید
در ابتدای اسناد نتایج هدف از انجام تحقیق را ذکر کنید. سپس از هر شرکت‌کننده در مورد دانش فعلی او در مورد محصول و وب‌سایت و کاری که می‌خواهید انجام دهند بپرسید. مدیر تست برای یکپارچه کردن، بی‌طرف و علمی بودن مطالعات باید برای هر شرکت‌کننده سند نتایج یکسانی را دنبال کند.
برای آشنایی با مفاهیم اصطلاحات استفاده شده در این مقاله می‌توانید « اصطلاحات رایج دیجیتال مارکتینگ » را مطالعه بفرمایید.
۵- وظایف را به خوبی تقسیم کنید
در طول فرآیند، مدیر تست باید بی‌طرف باشد و شرکت‌کنندگان را با دقت در مسیر انجام کارها راهنمایی کند. بهترین فرد برای مدیریت تست شخصی است که در طول فرآیند رفتاری بی‌طرف داشته باشد، تحت تأثیر فشار اجتماعی قرار نگیرد و از کاربران بخواهد تمام مراحل کار را انجام دهند بدون اینکه معذب شوند.
یادداشت برداری در طول مطالعه نیز مهم است زیرا داده‌ها دلیل اثبات یا نقض یک فرضیه هستند و وجود آن‌ها ضروری است. شخصی که شنونده‌ی خوبی است باید به‌عنوان یادداشت بردار انتخاب شود.
۶- مناسب‌ترین شرکت‌کنندگان را پیدا کنید
یکی از مهم‌ترین کارها برای پیاده‌سازی تست کاربرد پذیری انتخاب شرکت‌کنندگان است. برخی متخصصان معتقدند در هر بار تست کاربردپذیری باید تنها پنج نفر شرکت داشته باشند و این افراد باید نمونه‌ای از کاربران واقعی باشند. برای اینکه شرکت‌کنندگان را به حضور صادقانه در تست تشویق کنید برای آن‌ها کارت هدیه یا کد تخفیف برای خرید محصول در نظر بگیرید. سعی کنید شرکت‌کنندگان را از میان دوستان و آشنایان اعضای تیم انتخاب نکنید زیرا روابط اجتماعی ممکن است روی پاسخ آن‌ها تأثیر بگذارد.
۷- تست رادر مسیر درست هدایت کنید
در طول مطالعه باید از شرکت‌کنندگان بخواهید هر بار روی یک کار تمرکز کرده و بدون کمک یا راهنمایی شما آن را انجام دهند. اگر در طول تست در مورد نحوه‌ی انجام کار سوال پرسیده شد پاسخ ندهید. زیرا باید مشخص شود هر کاربر برای یاد گرفتن نحوه‌ی کار محصول یا خدمات چه مقدار زمان احتیاج دارد.
اینکه از آن‌ها بخواهید افکار خود را بلند بیان کنند نیز تکنیک موثری است. اینکه بدانید هنگام تعامل با وب‌سایت یا محصول شما چه فکری می‌کنند بسیار خوب است.
درنهایت بعد از اتمام کارها از آن‌ها بازخورد بگیرید. به‌عنوان مثال بپرسید آیا با استفاده از محصول انتظاراتشان برآورده شده است؟ محصول شما را به دوست خود معرفی خواهند کرد؟ کدام ویژگی محصول را دوست دارند تغییر دهند؟
۸- داده‌های جمع‌آوری شده را تحلیل کنید
پس از پیاده سازی تست کاربردپذیری داده‌های ارزشمندی خواهید داشت که تحلیل آن‌ها به حل مشکلات و طراحی بهتر محصول یا وب‌سایت کمک می‌کند. هنگام تحلیل داده به عملکرد کاربر و احساسی که در مورد محصول داشته توجه کنید. گاهی اوقات کاربر کارهای خواسته شده را در کمترین زمان انجام می‌دهد اما احساس خوبی در مورد محصول ندارد.
۹- نتایج به دست آمده را گزارش دهید
بعد از تحلیل داده گزارش جامعی از نحوه‌ی عملکرد محصول یا وب‌سایت ارائه دهید و نسبت به طراحی بهتر و از بین بردن مشکلات اقدام کنید.
انواع تست کاربردپذیری
در این بخش به بررسی بیشتر سه مورد از عمومی‌ترین تست‌های کاربردپذیری استفاده می‌پردازیم.
۱- تست کاربرد پذیری Hallway/Guerilla
در این روش تست کاربردپذیری در یک قسمت پر تردد پیاده‌سازی می‌شود و شرکت‌کنندگان به صورت تصادفی انتخاب می‌شوند. این افراد ممکن است رهگذرهای ساده‌ای باشند که هیچ شناخت قبلی نسبت به محصولات یا وب‌سایت ندارند.
۲- تست کاربرد پذیری Remote/Unmoderated
این مدل تست کاربردپذیری دو مزیت اساسی دارد: این روش از یک نرم‌افزار برای انتخاب شرکت‌کنندگان استفاده می‌کند بنابراین حجم کار کمتر می‌شود و می‌توانید زمان بیشتری را به تحقیقات اختصاص دهید. مزیت دیگر این است که شرکت‌کنندگان خودشان با محیط ارتباط برقرار کنند و نتیجه‌ی کار توسط نرم‌افزار ثبت می‌شود.
اینکه شرکت‌کنندگان بدون مزاحمت هیچ شخص دیگری کارهای خواسته شده را انجام دهند بازخورد و نتایج بهتری دارد. حضور مدیر تست در اتاق به طور ناخواسته روی شرکت‌کننده فشار روانی ایجاد می‌کند و فرد برای اینکه کارش ناقص نباشد دقت خود را چند برابر می‌کند و شاید همین باعث شود نتایج غیرواقعی به نظر برسند.
۳- تست کاربرد پذیری مدیریت شده یا Moderated
تست کاربردپذیری مدیریت شده نیز دو مزیت دارد: مشارکت شخصی با شرکت‌کنندگان از طریق ویدئو یا تماس صوتی امکان دریافت توضیحات بیشتر را فراهم می‌کند در حالی که هیچ‌کدام از روش‌های دیگر چنین امکانی ندارند. همچنین مدیر تست می‌تواند شرکت‌کنندگان را در طول آزمون هدایت کند.
سوال‌های تست کاربردپذیری چگونه باید طراحی شوند؟؟
اجرای یک مدل سوال برای همه‌ی تست‌های کاربرد پذیری منطقی نیست. هر تست موضوع مختلفی را مورد بررسی قرار می‌دهد و به همین دلیل سوال‌ها نیز باید با توجه به ماهیت هر تست طراحی شوند. در ادامه به بررسی برخی نکات لازم هنگام طراحی سوال‌های تست می‌پردازیم.
سوال‌هایی که فرآیند تست کاربرد پذیری را از حالت بی‌طرف بودن خارج می‌کنند کنار بگذارید. این سوال‌ها عملکرد آزادانه را از بین برده و مسیر فکری شرکت‌کننده را به سمتی که می‌خواهید تغییر می‌دهد.
از آن‌ها بپرسید ترجیح می‌دهند کارهای خواسته شده را در چه مراحلی انجام دهند نه اینکه بگویید در مرحله‌ی بعد چه کاری باید انجام دهند.
زمانی که شرکت‌کننده در مورد عملکرد یک ویژگی سوال می‌پرسد به او پاسخ ندهید و در عوض بپرسید چه انتظار دارد.
امیدواریم توانسته باشیم شما را در این مقاله با مفهوم تست کاربرد پذیری و چگونگی پیاده سازی آن آشنا کنیم. تجربیات خود در این زمینه را برای ما بنویسید.